İmam Gazzali Hazretleri, (1058-1111) İslam Tarihi ve Medeniyetinin yetiştirdiği en büyük âlimlerdendir. Çok yönlü bir ilim ve düşünce adamıdır. O dönemin meşhur medresesi olan Nizamiye Medresesinde müderris (profesör) olarak görev yapmıştır. Düşünce sahasının hemen her dalında eserler kaleme alan Gazzali, edindiği bilgileri kendi hayatına yansıtan ender ilim adamlarındandır. İmam Gazzali hakkında bu kısa bilgiyi verdikten sonra onun eğitimle ilgili görüşlerine birkaç yazıda yer vermek istiyoruz. Düşünce ve ilim adamlığının yanında eğitimci de olan, Nizamiye  Medresesinde hocalık, profesörlük yapmış bulunan Gazzali’nin eğitime dair görüşleri, düşünceleri her ne kadar günümüzden yaklaşık bin yıl önce dile getirilmiş olsa da, günümüze de hitap etmektedir. Bu tavsiyeler, uygulandığında büyük faydalar elde edilecek niteliktedir. Çocuklar anne babaya verilen kutsal bir emanettir Bu yazımızda ilk olarak İmam Gazzali’nin ailede eğitimle ilgili görüşlerini ele almaya çalışacağız. İmam Gazzali, çocuğun ilk eğitimini aileden aldığı için, anne ve babaların bu konuda üzerine düşeni yapmak mecburiyetinde olduklarını belirtir. İmam Gazzali’ye göre çocuk eğitimi çok zordur ve bu eğitim başlı başına bir sanattır. Çocuklar anne babaya verilen kutsal bir emanettir, bu emanetin korunup yetiştirilmesinde anne baba büyük sorumluluk sahibidir. Çocukların erkek veya kız olması, ailede sevinç veya hüzün sebebi olmamalıdır. Aile, çocuk erkek oldu diye sevinmemeli, kız oldu diye üzülmemelidir. Çünkü hangisinin hayırlı olacağı bilinmez. Çocuk saf bir cevher gibidir. Ona iyi veya kötü ne verilirse, çocuk gelişmesini o yönde tamamlayacağı için çocuğa devamlı olarak iyi örnekler gösterilerek bu alışkanlık haline getirilmelidir. Kötü örnekler çocuğu topluma zararlı bir fert haline getirdiği gibi, aynı zamanda onu mutsuz kılar. Çocuğun fenalık ve kötülüklere yönelmesine aldırış etmemek, yırtıcı hayvanlara göz yummak gibidir ve bunun sorumlusu, anne baba ve öğretmenlerdir. Çocukta eşyayı ayırt etmek kabiliyeti gelişmeye başladığı zaman, anne baba daha titiz ve planlı hareket etmelidir. Çocuk eğitiminde alınması gereken en önemli tedbir, çocuğu kötü arkadaştan korumaktır Kötü alışkanlıkları olan çocuklarla arkadaşlık eden, küçüklükte ihmal edilmiş çocuklar, genellikle kötü karakterli, yalancı, haset, hırsız, hilebaz, geveze ve utanmaz olurlar. Bu yüzden çocuğun arkadaş seçimine aileler büyük bir dikkat göstermek durumundadırlar. İmam Gazzali, çocuk eğitiminde alınması gereken en önemli tedbirin çocuğu kötü arkadaştan korumak olduğunu belirtir. Ona göre bütün kötü huylar kötü arkadaşlardan edinilir. Çocuğun iyi veya kötü yönde gelişmelerine yön veren anne ve babalardır. Bu yüzden anne ve babaların çocuk üzerindeki dikkatleri daima uyanık olmalıdır. Anne babalar çocuğun arkadaş seçimine büyük özen göstermelidirler. Çocuğun utanma duygusu ilk belirmeye başladığında onun zihnine utanma melekesi kuvvetli bir şekilde işlenmelidir. Çocuk utanma duygusu ile kişiliğini geliştirir. Bu sayede kötü ve toplum tarafından onaylanmayacak davranışlardan uzak durur. Temiz, ahlaklı bir fert haline gelir. Çocuk iyi davranışlarda bulunduğunda onu sevip okşamalı, ödüllendirmeli ve topluluk içinde iyi hareketleri dile getirilerek övülmelidir. Küçük yaramazlıkları, kusurları görmezden gelinmeli, bunlar kimseye söylenmemelidir. Yaptığı küçük bir yaramazlık veya istenmeyen davranışı sebebiyle azarlanan, bu hareketleri yüzüne vurulan çocuk, en küçük şeylerde dahi azarlanacağı korkusuyla ya kötü davranışlarını sürdürme konusunda ısrar eder ve arsız, utanmaz biri olur. Ya da tamamen içine kapanık, donuk, kişiliği yara almış birisi olur.   Ancak yaramazlıklarında aşırıya kaçan ve bunları sık sık tekrarlayan çocuklar gizlice uyarılmalıdır. Yaptığı yaramazlığın kötü olduğu, bir daha yapmaması gerektiği, tekrar yaptığında arkadaşları arasında küçük duruma düşeceği söylenmelidir. Anne baba çocuğa olan davranışlarında çok fazla sert olmamalı, ancak gerektiğinden fazla da yumuşak davranmamalıdırlar. Çocuk spor yapmaya yönlendirilmelidir. Spor sayesinde bedeni sağlıklı bir yapıya kavuşan çocuk, kötü davranışların ve düşüncelerin kaynağı olan tembellikten de kurtulmuş okur. İmam Gazzali’nin ailede eğitim, ya da çocuk eğitimi ile ilgili tavsiyeleri, düşünce ve görüşlerinin bir kısmı bu şekildedir. Eğitim konusunun öneminin her geçen gün daha da arttığı günümüzde, eğitimden şikayetlerin çokça dile getirildiği zamanımızda, bu düşüncelerin, bu tavsiyelerin yerine getirilmemesinin, ihmal edilmesinin büyük rolü olduğunu görebiliriz. Kendisi de eğitimci olan, medrese de müderrislik, profesörlük yapan, tarihe mal olmuş bu büyük şahsiyetin eğitimle ilgili görüşlerini öğrenip uygulamakta her halde büyük faydalar elde edilecektir.   Selam ve muhabbetle.. Kaynak: Gülnihal Köken, Ortaçağda Eğitim Felsefesi, 2001. Youtube Kanalımın linki. https://www.youtube.com/@metinuygun713