İbn-i Haldun, bir toplumun çöküş belirtilerini şöyle sıralar:
1-Dayanışmanın yok olması,
2-Üretimin zayıflaması,
3-Tüketim çılgınlığı,
4-Vergilerin artması,
5-Liyakatin dikkate alınmaması,
6-Adaletsizliğin yaygınlaşması,
7-Göçün hızlanması,
8-Gurur ve kibir,
9-Gösteriş,
10-Riyakarlık (dalkavukluk).
İbni Haldun, bir toplumun çöküşünün belirtileri olarak; toplumda dayanışmanın yok olmasını, üretimin zayıflamasını, fiyat ve vergilerin artmasını, devlet yönetiminde liyakatin kaybolmasını, adaletsizliğin ve kayırmacılığın artmasını, umutların kırılmasını, karamsarlığın hâkim olmasını ve göçün hızlanmasını gösterir.
Dayanışmanın yok olması; Hz Muhammed (S.A.V) ne güzel söylemiş; "komşusu açken tok yatan bizden değildir" diye. Komşusundan bile bihaber toplum ancak kuru bir kalabalıktan ibarettir.
Yardımlaşmanın olmaması, toplumun fakirleşmesinin sonucunda ortaya çıkar. "Hep bana", "biraz daha", "benden gayrısı tufan" anlayışları yoksulla varsılın arasında var olan dereyi ancak uçurum yapar.
Tüketim çılgınlığı mı?.. En başarılı yapılan iş(!) AVM'lerin süper marketlerin içi insan, dışı araba dolu... Alışveriş çılgınlığı körüklenerek, kredi kartları sayesinde bütün millet borçlu duruma gelir. Haciz ise yaşamın bir parçası oluverir.
Liyakat yerine sadakate bakarak işe alınması işletmelerin yozlaşmasına sebep olur. Liyakat yerine sadakat anlayışı ile işe alınanlar olursa iş işlemez, diş dişlemez hale gelir. Bilgi ve beceri eksikliği olmasına rağmen yönetici yapıldığında ayaklar baş, başlar ayak olur. Maalesef liyakatsız kişi bütün işi durma noktasına getirir. Bilgisiz başköşede yer bulursa başköşe eşik; eşik başköşe sayılır.
İnsanların mahkemelere güvenmemesi, rüşvetin artması, haklı olunan bir davada haksız duruma düşmek, ortalıkta üç kâğıtçılığın kol gezmesi, kontrolsüz fiyat artışı, mal stoku...
Umutların kırılması, göçün hızlanması, beyin ve kalifiye iş gücünün azalması, özellikle gençkerfe karamsarlığın artması, geçim sıkıntısı endişesiyle evliliklerin ve çocuk sayılarının düşmesi...
İblisane gurur ve kibir, gösteriş, riyakârlık ve yalakalık...
Ve ardından...
Sosyal çöküş!
Allah korusun